Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay - Những vấn đề đặt ra và định hướng phát triển

(Bqp.vn) - Nhân kỷ niệm 100 năm Cách mạng tháng Mười Nga (7/11/1917 - 7/11/2017), PGS, TS Lê Quốc Lý, Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh có bài viết về: Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay - Những vấn đề đặt ra và định hướng phát triển. Dưới đây là nội dung bài viết:

I. Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN - Con đường tất yếu

Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại, chúng ta nhìn lại tiến trình phát triển của lịch sử, đặc biệt là của thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Lịch sử cho thấy, gắn với các cuộc cách mạng công nghiệp là các cuộc cách mạng chính trị - xã hội. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất diễn ra vào thế kỷ 18, sau đó đã nổ ra cuộc cách mạng tư sản lật đổ chế độ phong kiến lạc hậu. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai ra đời kéo theo nó là giai cấp công nhân phát triển mạnh mẽ và cuộc cách mạng vô sản ra đời được mở đầu bằng Cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba ra đời vào thế kỷ XX và sau đó là sự sụp đổ của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu. Hiện nay, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra, chắc chắn có sự tác động mạnh mẽ đến đời sống chính trị - xã hội thế giới. Tất cả những biến động đó đều gắn liền với thay đổi lực lượng sản xuất (từ sức người chuyển dần sang hơi nước, cơ khí, điện, máy móc, đến tự động và trí tuệ nhân tạo), làm thay đổi quan hệ sản xuất (người với người, người với máy móc và máy móc với máy móc) và kết quả tiếp theo là làm biến đổi tình hình chính trị - xã hội trên thế giới. Tất cả điều đó gắn liền với thể chế kinh tế của các thời kỳ phát triển có phù hợp với xu thế phát triển của các cuộc cách mạng công nghiệp hay không?

Như vậy, với sự thay đổi ngày một nhanh chóng hơn của vạn vật (thay đổi từ theo cấp số cộng sang thay đổi theo cấp số nhân) đã làm cho thế giới cũng đang thay đổi ngày một sôi động và phức tạp hơn, quốc gia nào có thể chế kinh tế phù hợp sẽ có cơ hội phát triển, nếu không, quốc gia đó sẽ tụt hậu một cách nhanh chóng. Cơ hội và thách thức cho phát triển đối với mỗi quốc gia ngày một hiện hữu hơn. Thế giới như nhỏ lại, gần hơn. Sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế ngày một rõ nét hơn. Không có một nền kinh tế nào, một đất nước nào có thể phát triển được nếu không hội nhập. Sân chơi chung cho các quốc gia đã được hình thành và cơ hội phát triển đã được mở ra cho tất cả các nước. Tuy nhiên, quy luật 20/80 cũng luôn đưa các nước vào nhóm nước nghèo, rất khó và ít nước vào được nhóm nước phát triển. Như vậy, có thể thấy cơ hội một, thách thức hai đang đứng trước tất cả các nước. Việt Nam đã hội nhập sâu rộng với thế giới và khu vực, cơ hội để phát triển rất lớn nhưng thách thức cũng không nhỏ.

Trước tình hình đó, mô hình phát triển kinh tế Việt Nam cũng cần được đổi mới, hoàn thiện cho phù hợp với thế giới hiện nay. Nhận thức về thể chế kinh tế thị trường định hưóng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam đang từng bước được làm sáng tỏ. Nhiều cơ chế, chính sách của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta đang từng bước hoàn thiện. Nhiều vấn đề thị trường ở Việt Nam đã và đang được hiện đại hóa và đang từng bước phù hợp hơn với thị trường quốc tế.

Chủ nghĩa Mác - Lê-nin khẳng định xã hội tồn tại và phát triển được là nhờ sản xuất vật chất, lịch sử của xã hội trước hết là lịch sử phát triển của sản xuất vật chất. Hệ thống tri thức khoa học do C. Mác và Ph. Ăng-ghen xây dựng nên là một hệ thống phương pháp có tính nguyên tắc trong cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới, hàm chứa nội hàm phát triển có giá trị quan trọng đối với cả giai đoạn phát triển hiện nay ở nước ta. C. Mác đã cùng Ph. Ăng-ghen cho ra đời Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, đã trang bị cho giai cấp vô sản, cho nhân loại một tri thức phát triển vô cùng mạnh mẽ, khơi dậy khát vọng vươn tới, thay đổi cuộc sống của mỗi con người, xây dựng xã hội mới (xã hội chủ nghĩa, cộng sản chủ nghĩa) tươi đẹp, ấm no, tự do, hạnh phúc. Vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin vào thực tiễn Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã khẳng định xây dựng chủ nghĩa xã hội chính là làm cho nhân dân được ấm no, tự do và hạnh phúc.

Chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung quan liêu, bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đây là bước chuyển mang tính bước ngoặt. Xuất phát điểm của tiến trình đó là việc đổi mới tư duy của Đảng ở Đại hội VI (năm 1986), trong đó có đổi mới tư duy và nhận thức về mô hình kinh tế Việt Nam. Với hơn 31 năm đổi mới, thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam đã từng bước được hình thành và phát triển. Tư duy và nhận thức về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã được liên tục đổi mới và ngày càng đúng đắn, đầy đủ hơn. Từ tư duy và nhận thức cho rằng để đi lên chủ nghĩa xã hội cần phải phát triển nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung đến tư duy và nhận thức cho rằng để xây dựng chủ nghĩa xã hội cần phát triển nền kinh tế thị trường là một bước tiến dài trong nhận thức và tư duy của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Nhìn lại lịch sử, việc xác định lý luận về mô hình phát triển nền kinh tế nước ta đi lên chủ nghĩa xã hội cho đến ngày hôm nay là một bước tiến ngoạn mục. Từ việc phủ định thể chế kinh tế thị trường đến chỗ nhận ra rằng phát triển thể chế kinh tế thị trường là một tất yếu khách quan và thể chế kinh tế thị trường là sản phẩm và là thành quả phát triển của văn minh nhân loại. Không có bất kỳ một quốc gia nào muốn phát triển, giàu mạnh được mà không lựa chọn phát triển thể chế kinh tế thị trường. Phát triển thể chế kinh tế thị trường là nền tảng để giải phóng và khơi thông mọi nguồn lực, tiềm năng và sáng tạo cho phát triển. Phát triển thể chế kinh tế thị trường là một bước đi tất yếu và là phương tiện không thể thiếu để cho nhân loại đi đến giàu có và phồn vinh. Với những kết quả đạt được của hơn 31 năm đổi mới ở Việt Nam có thể thấy rằng phát triển thể chế kinh tế thị trường là một hướng đi đúng.

Tư duy về thể chế kinh tế của Đảng được đổi mới bắt đầu từ chấp nhận phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước. Chấp nhận sự tồn tại của nhiều thành phần kinh tế khác nhau trong nền kinh tế đã tạo ra xung lực mới cho sự phát triển và đã làm cho nền kinh tế từ nghèo khó từng bước được cải thiện và khởi sắc đi lên. Đây là sự khẳng định đúng đắn, chủ nghĩa xã hội phải đồng nghĩa với giàu có, sung sướng, hạnh phúc chứ không phải thứ chủ nghĩa xã hội nô dịch, đói nghèo, bần cùng.

Đến Đại hội X, 5 thành phần kinh tế gồm: kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân (cá thể, tiểu chủ, tư hữu tư nhân), kinh tế tư bản nhà nước và kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài, được xác lập trong nền kinh tế nước ta. Vị trí, vai trò của từng thành phần kinh tế trong nền kinh tế quốc dân đã được nhận thức rõ ràng và xác định cụ thể. Tư duy và nhận thức lý luận kinh tế được đổi mới ở Đại hội lần thứ X của Đảng thể hiện trong việc xác định đặc trưng kinh tế của chủ nghĩa xã hội so với nội dung trong Cương lĩnh năm 1991, đó là: “Có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất”. Tiếp theo đó, Đại hội XI đã phát triển và hoàn thiện hơn một bước đặc trưng kinh tế của chủ nghĩa xã hội so với trước đó: “Xã hội của chủ nghĩa xã hội mà nhân dân ta xây dựng: ... có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp;...”.

Tư duy kinh tế mới ở đây được phát triển cao phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với việc không bị gò bó, cứng nhắc vào một loại hình sở hữu về tư liệu sản xuất mà quan tâm vào bản chất bên trong của nó, chính là quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp. Đây là bước tiến lớn trong đổi mới tư duy lý luận về kinh tế của Đảng với việc khẳng định, làm rõ quan điểm, lý luận và tư duy về kinh tế cho giai đoạn phát triển mới, coi trọng và bảo đảm cho các thành phần kinh tế phát triển mạnh mẽ vì một đất nước Việt Nam giàu mạnh xã hội chủ nghĩa. Cụ thể của nhận thức ở đây được nêu trong văn kiện Đại hội XI là nền kinh tế “với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, hình thức tổ chức kinh doanh và hình thức phân phối; Các thành phần kinh tế hoạt động theo pháp luật đều là bộ phận hợp thành quan trọng của nền kinh tế, bình đẳng trước pháp luật, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh. Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Kinh tế tập thể ngày càng được củng cố và phát triển. Kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Kinh tế tư nhân là một trong những động lực của nền kinh tế. Kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài được khuyến khích phát triển. Các hình thức sở hữu hỗn hợp và đan kết với nhau hình thành các tổ chức kinh tế đa dạng ngày càng phát triển”.

Điểm mới và bước tiến lớn trong tư duy và nhận thức về thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chính là khẳng định sự “bình đẳng” và “phát triển lâu dài” của các thành phần kinh tế và khẳng định việc thực hiện chế độ phân phối chủ yếu theo kết quả lao động, hiệu quả kinh tế và theo mức đóng góp vốn cùng các nguồn lực khác và phân phối thông qua hệ thống an sinh xã hội, phúc lợi xã hội”. Hơn nữa, Đảng ta khẳng định “Phát triển kinh tế là trung tâm”; xây dựng cơ cấu kinh tế: “có hiệu quả và bền vững”.

Bước tiến trong nhận thức lý luận và tư duy về thể chế kinh tế thị trưởng ở nước ta đã và đang được thể hiện ở các chính sách kinh tế, chính sách đối ngoại với việc đất nước ta ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thị trường thế giới. Bên cạnh những thành công to lớn về phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta từ khi đổi mới đến nay, những thành tựu trong việc hợp tác kinh tế, chính trị, ngoại giao với thế giới càng khẳng định việc lựa chọn thể chế kinh tế thị trường ở Việt Nam là một lựa chọn sáng suốt. Và có thể khẳng định rằng lựa chọn thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay là một lựa chọn tất yếu và không có cách lựa chọn khác để đi lên chủ nghĩa xã hội. Thể chế kinh tế thị trường là phương thức phát triển kinh tế năng động và hiệu quả đối với các quốc gia biết cách sử dụng và vận hành nó.

Có nhiều mô hình phát triển nền kinh tế thị trường (mô hình kinh tế thị trường kiểu tư bản chủ nghĩa, mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa) và mỗi quốc gia cần lựa chọn cho mình mô hình tối ưu nhất. Kinh tế thị trường cũng có ở nhiều trình độ khác nhau: nền kinh tế thị trường hiện đại, phát triển; nền kinh tế thị trường còn nhiều bất cập, kém phát triển; nền kinh tế thị trường tự do; nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước, nền kinh tế hỗn hợp... Đại hội XII và Nghị quyết Trung ương 11 ngày 3/6/2017, Nghị Quyết Trung ương 5 khoá XII về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tiếp tục phát triển tư duy và nhận thức về thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa khẳng định “nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mà nước ta xây dựng là nền kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của nền kinh tế thị trường ... và là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế”. Đây là những điểm mới và đột phá trong tư duy và nhận thức, thể hiện không còn né tránh và vận dụng không đầy đủ các quy luật của nền kinh tế thị trường, hơn nữa, cũng khẳng định thể chế kinh tế thị trường Việt Nam phù hợp và hội nhập với thể chế kinh tế thị trường hiện đại trên thế giới.

Việc khẳng định “bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với từng giai đoạn phát triển đất nước” càng thể hiện tinh thần uyển chuyển, linh hoạt, sáng tạo trong nhận thức và tư duy về thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Đích tới của nền kinh tế thị trường nước ta chính là nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập định hướng xã hội chủ nghĩa và đích cuối cùng của nó là một nền kinh tế thị trường năng động, hiệu quả, đem lại cho ta một nền kinh tế giàu mạnh, phồn vinh, bảo đảm đạt được mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Đây lại một lần nữa khẳng định một sự phát triển, sáng tạo vượt bậc về tư duy, nhận thức xây dựng thể chế kinh tế thị định hướng xã hội chủ nghĩa của Đảng Cộng sản Việt Nam trong thực tiễn xây dựng đất nước, vượt xa những gì có ở Cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại.

II. Những vấn đề đặt ra đối với phát triển thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay ở Việt Nam

Việc xây dựng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam trong hơn 31 năm qua đã đạt được những thành tựu có ý nghĩa lịch sử, tuy nhiên, thực tế thể chế kinh tế vẫn còn chứa đựng nhiều bất cập, hạn chế và nhiều vấn đề đặt ra, có thể nêu một số điểm như sau:

Thứ nhất, chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nhưng vẫn còn nhiều vương vấn trong tư duy và hành động. Nhiều nơi, nhiều chỗ vẫn còn bám vào thể chế kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu bao cấp, chưa thoát ra để đi vào thị trường một cách đầy đủ, nhiều cách và phương thức quản lý vẫn theo lối cũ, thích được cấp phát, xin cho hơn là để thị trường điều tiết. Việc hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn quá chậm, cụ thể là quy định pháp luật, cơ chế, chính sách còn chồng chéo, mâu thuẫn, thiếu ổn định, nhất quán; đặc biệt là còn có biểu hiện cục bộ, chưa tạo được bước đột phá trong huy động, phân bổ và sử dụng có hiệu quả nguồn lực phát triển. Đây là một trong những yếu kém đang kéo dài sự nghèo đói, kém phát triển trong thực tiễn Việt Nam hiện nay, cần có giải pháp đột phá và tư duy sáng tạo thỉ mới mong sớm có thể chế kinh tế phù hợp.

Thứ hai, các chủ thể kinh tế chưa được bình đẳng trong việc tiếp cận nguồn lực xã hội, các loại hình doanh nghiệp chưa được hoạt động bỉnh đẳng, chưa tạo được môi trường đầu tư thông thoáng, minh bạch và ổn định. Quyền tự do kinh doanh và quyền sở hữu tài sản chưa được tôn trọng và bảo đảm. Quyền tự do sáng tạo, tự do làm giàu, tự do mưu cầu hạnh phúc cho cá nhân và đất nước còn chưa thực sự được bảo đảm và khuyến khích.

Thứ ba, một số loại thị trường chậm hình thành, phát triển và vận hành kém hiệu quả. Quy luật thị trường về giá cả hàng hóa và dịch vụ còn chưa được tôn trọng. Thiếu thể chế bảo đảm công bằng và tiến bộ xã hội. Xóa đói giảm nghèo còn chưa bình đẳng. Nhiều mặt của cuộc sống chưa được áp dụng và tôn trọng theo quy luật thị trường. Một trong những cơ chế còn chưa theo kịp thể chế kinh tế thị trường đó là cơ chế trả lương cho người lao động, đặc biệt là lương cho cán bộ, công nhân, viên chức, vẫn còn nguyên theo cơ chế cũ mà lẽ ra ở nền kinh tế thị trường, lương chính là giá cả của sức lao động một cách minh bạch nhất. Nhiều cơ chế, chính sách vẫn còn đang nửa vời chưa thật sự vận dụng đầy đủ các quy luật của nền kinh tế thị trường, chưa thật sự thể hiện được nội hàm của thể chế kinh tế thị trường.

Thứ tư, phương thức lãnh đạo của Đảng về kinh tế xã hội chưa đổi mới phù hợp với yêu cầu về đổi mới kinh tế. Đặc biệt, còn thiếu cơ chế kiểm soát quyền lực, còn nhiều bất cập trong phân công, phân cấp. Quản lý của nhà nước chưa đáp ứng kịp yêu cầu phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế; hiệu quả, hiệu lực chưa cao; kỷ cương, kỷ luật chưa nghiêm... Đặc biệt là, chưa theo được tinh thần chính phủ kiến tạo. Đồng thời, thể chế chính trị chưa đổi mới theo kịp và đồng bộ với đổi mới thể chế kinh tế.

Từ những tồn tại, yếu kém nêu trên, thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta chưa tạo ra động lực cho phát triển cao và bền vững. Chính vì lẽ đó, tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế cũng đã chậm lại. Xã hội có không ít vấn đề bức xúc. Một trong những nguyên nhân là động lực mà những cải cách trước đây tạo ra đã không còn đủ mạnh để thúc đẩy phát triển. Đây là lúc chúng ta cần có thêm động lực để lấy lại đà tăng trưởng nhanh và phát triển bền vững. Nguồn động lực đó phải đến từ đổi mới thể chế kinh tế thị trường, thể chế chính trị, văn hóa và xã hội.

Để động lực của phát triển có thể đến được từ đổi mới thể chế kinh tế và để thể chế kinh tế có thể phát triển thì điều đầu tiên phải bàn đến chính là tiếp tục đẩy mạnh đổi mới tư duy, trong đó cần đổi mới mạnh mẽ tư duy về kinh tế và đột phá tư duy để nền kinh tế nước ta thực sự năng động và hiệu quả. Việc nhận thức đúng đắn về thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là chìa khóa đột phá cho sự phát triển. Do vậy, cần đẩy mạnh và triệt để đổi mới thể chế kinh tế thị trường định hướngxã hội chủ nghĩa, làm cho toàn xã hội có một nhận thức và tư duy thống nhất đúng đắn với quyết tâm đổi mới mạnh mẽ.

Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng làm cho thế giới đang ngày một nhích lại gần nhau hơn, thế giới phẳng, không gian và thời gian như nhỏ lại, ngắn hơn đã và đang thu hút các quốc gia, các nền kinh tế vào quỹ đạo nền kinh tế thị trường mà ở đó kinh tế tư nhân đóng vai trò quan trọng, thị trường và cơ chế thị trường quyết định sự phân bổ nguồn lực và cung cấp các thông tin, phi tập trung hóa là đặc trưng quan trọng trong việc ra quyết định, lợi ích là động lực chủ yếu để thúc đẩy các thành viên thị trường.

Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là nền kinh tế thị trường hiện đại, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, với mục tiêu phấn đấu là xây dựng đất nước Việt Nam theo con đường xã hội chủ nghĩa. Điều này có nghĩa là những yếu tố thị trường của nền kinh tế thị trường hiện đại cần phải có thì đều được phát huy và phát triển ớ mức cao, đồng thời, nền kinh tế thị trường này có sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam để hạn chế các mặt trái tiêu cực của cơ chế thị trường, cũng như những tác động làm cho các quan hệ kinh tế thay đổi về cách thức và phương thức mới theo hướng phát triển tốt hơn, hiệu quả hơn, có nhiều đặc trưng của chủ nghĩa xã hội hơn. Đồng thời, trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có cơ chế phân phối hiệu quả và công bằng mang đặc sắc của chủ nghĩa xã hội.

Tiếp theo đó, theo văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, để nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phát triển cần phải “Tiếp tục hoàn thiện thể chế sở hữu, phát triển các thành phần kinh tế, các loại doanh nghiệp, thể chế hóa đầy đủ quyền sở hữu tài sản của Nhà nước, tổ chức và cá nhân đã được quy định trong Hiến pháp năm 2013” để nền kinh tế này phát triển năng động như một nền kinh tế thị trường hiện đại. Ở đó, thể chế phát triển các thành phần kinh tế, các loại hình doanh nghiệp được hoàn thiện, đổi mới, môi trường kinh doanh được thông thoáng và hòa nhập với môi trường kinh doanh ở trên các thị trường thế giới và các quốc gia khác. Nền kinh tế thị trường không có sự phân biệt đối xử đối với các đối tượng và chủ thể trên thị trường đó. Mọi thành phần kinh tế được đối xử bình đẳng, chơi cùng một sân chơi và cùng một luật chơi, không có sự ưu tiên hay phân biệt. Mọi doanh nghiệp và doanh nhân được tạo điều kiện phát triển tốt nhất và được tôn vinh. Các khu vực kinh tế đều là bộ phận hợp thành của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hoạt động bình đẳng, đúng pháp luật, được luật pháp bảo vệ và khuyến khích phát triển như nhau. Như vậy, cần đột phá tư duy về thể chế kinh tế, đẩy mạnh sự hình thành đồng bộ các yếu tố thị trường và các loại thị trường. Đặc biệt quan tâm đẩy mạnh phát triển thị trường khoa học, công nghệ và thị trường lao động, hai yếu tố quan trọng tạo nên năng suất lao động mới, làm tiền đề cho phát triển kinh tế.

Để có nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phát triển và đem lại những thành công đòi hỏi phải tạo lập môi trường công khai, minh bạch; Đảng thực sự trong sạch, thực sự mạnh, là chỗ dựa, là niềm tin của nhân dân và của cả dân tộc, có thể lãnh đạo, dẫn dắt nhân dân đưa dân tộc ta đi đến thắng lợi cuối cùng. Nhà nước gọn nhẹ, có đủ năng lực điều hành và quản lý nền kinh tế, đưa nền kinh tế đạt được tốc độ tăng trưởng cao, chất lượng và hiệu quả, giải quyết tốt những vấn đề xã hội, bảo đảm nền kinh tế nước ta phát triển bền vững một cách thật sự.

Thực tế cho thấy, không phải nền kinh tế thị trường nào cũng đưa đến thành công, mà chỉ những nền kinh tế thị trường có thể chế kinh tế ưu việt mới có thể giúp cho nền kinh tế đó giàu mạnh. Điều đó khẳng định thể chế kinh tế đóng vai trò quyết định cho sự thành hay bại, cho sự giàu sang hay nghèo đói của một nước. Từ thực tế hiện nay cho thấy chúng ta cần đổi mới tư duy kinh tế nhiều hơn nữa, đột phá trong tư duy kinh tế, lấy hiệu quả thực tiễn của hành động làm thước đo, lấy hiệu quả và lợi ích mang lại cho cả đất nước, dân tộc làm làm tiêu chuẩn cho mọi chủ trương, đường lối phát triển. Nhìn lại 100 năm Cách mạng tháng Mười Nga, nhắc nhở chúng ta con đường đã chọn là con đường duy nhất đúng, nhưng cần phải không ngừng đổi mới và phát triển tư duy lý luận để bảo đảm một sự phát triển bền vững, lâu dài.

PGS, TS Lê Quốc Lý, Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (nguồn: TTXVN)